donderdag 31 oktober 2019

Speculaas, een koekje van eigen deeg

Spiegelkoek.

Wat?
Speculaas.

Vanwaar die naam?
Daar zijn de geleerden het niet over eens.
Het meest aannemelijk is dat speculaas is afgeleid van speculum (spiegel).
Een speculaaspop is het spiegelbeeld van de vorm die in de koekplank zit.
Die plank wordt gebruikt om de koek zijn vorm te geven, waarna hij de oven in gaat.
Het kan ook zijn dat speculaas is afgeleid van specerij, vanwege de kruiden die er in zitten.
Of van speculator, Latijn voor 'hij die alles ziet'.
Dat was tevens een bijnaam van Sint Nicolaas.
Maar echt weten waar de naam vandaan komt, doen we dus niet.

Hoe is het zo gekomen?
Iets wat op speculaas lijkt, was er al voordat we kaneel en nootmuskaat uit de Oost haalden.
In noordwestelijk Europa werd aldoor de oude Germanen koek gemaakt met toegevoegde smaken, zoals anijs.
Vaak werden er dieren afgebeeld op de koeken, die dan werden geofferd aan de goden.
Er waren ook bakkers die taferelen uit het dagelijks leven afbeeldden, zoals ambachten en carnaval.
Tegenwoordig zien we op speculaasjes meestal molentjes.
Waarom uitgerekend die de tand des tijds hebben doorstaan, is onbekend.

meer






woensdag 30 oktober 2019

Lange vinger, een koekje van eigen deeg

Babykoek.

Wat?
Lange vinger.

Vanwaar die naam?
Het zal vast met de vorm te maken hebben.

Hoe is het zo gekomen?
Waarschijnlijk is de lange vinger ontstaan in de 15e eeuw, in het Franse hertogdom Savoye.
Daar werden ze biscuits a la cuillere (lepelkoekjes) genoemd.
Internationaal bestaan er nu allerlei namen voor, zoals Lady Fingers, Boudoir en Savoiardi.
In Nederland werd het boudoir, bonne mere en uiteindelijk lange vingers.
Omdat het zo licht verteerbaar is, is het vaak een van de eerste koekjes die mensen in hun leven eten.
Een belangrijke langevingerproducent was Meuring in Amersfoort.
Daarnaast startte Karel Jeurgens in 1921 een fabriek met de lange vinger als belangrijkste product.
Die laatste fabriek maakt ze nog altijd.
Als herinnering aan de afkomst staat bij lange vingers uit die fabriek 'boudoir' op de niet-besuikerde onderkant.

meer 




dinsdag 29 oktober 2019

Kokosmakroon, een koekje van eigen deeg

Pastakoek.

Wat?
Kokosmakroon.

Vanwaar die naam?
Makroon komt van het Italiaanse maccarone.
Het slaat op het pasta-achtige mengsel van onder andere amandelen, kokos, suiker en eiwit waaruit het koekje bestaat.
De makroon wordt vaak verward met de makaron, een eveneens Italiaans, mierzoet merenguekoekje.

Hoe is het zo gekomen?
Al in de negende eeuw bakten monniken in Italië makronen.
In de zestiende eeuw kwamen de koeken naar Frankrijk en van daaruit veroverden ze de rest van de wereld.
Veel landen, van de VS tot de Filipijnen, kennen hun eigen makronen.
Overal smaken ze anders.
De echte makronen hebben wel gemeen dat ze op eetbaar papier zijn gespoten.

meer




maandag 28 oktober 2019

Kletskop, een koekje van eigen deeg

Schimmelkoek.

Wat?
Kletskop.

Vanwaar die naam?
Kletskoppen zijn vernoemd naar een schimmelziekte.

Hoe is het zo gekomen?
In Leiden moest je in de 16e eeuw kletskoppen kunnen maken om tot het bakkersgilde te worden toegelaten.
Aan het oppervlak zien de koekjes er een beetje uit als schurft, een besmettelijke huidaandoening waar in die tijd veel pasgeboren kinderen uit arme gezinnen aan leden.
Daardoor heetten ze al snel 'schurftenhoofd'.
Later werd het kletskop, een andere benaming voor de schimmelziekte favus, die op je hoofd kan toeslaan en wel wat lijkt of schurft.
Een website voor dermatologen omschrijft favus als uitgebreide onwelriekende, dikke, witgele, confluerende schotelvormige korsten, blijvend kale plekken.
Eet smakelijk.

meer




zondag 27 oktober 2019

Bastognekoek, een koekje van eigen deeg

Heuvelkoek.

Wat?
Bastognekoek.

Vanwaar die naam?
Bastognekoeken komen niet uit de gelijknamige plaats in de Belgische Ardennen.
Ze ogen wel een beetje heuvelachtig.
Daardoor deden ze de eigenaar van een koekjesfabriek denken aan de omgeving van Bastogne.

Hoe is het zo gekomen?
In 1890 nam de Belgische graanhandelaar Eduard Parein een noodlijdende koekfabriek in Antwerpen over.
Vijf jaar later kwamen zijn eerste koekjes op de markt onder de naam Biscuit Parein.
Begin jaren vijftig bedacht nazaat Paul Parein zijn fameuze kandijkoek, die harder was dan gangbare koeken.
Na een bezoek aan Bastogne was de naam een feit.
Inmiddels worden Bastognekoeken geproduceerd en verkocht door het Franse bedrijf LU.

meer




Holle vaten klinken het hardst

Ook: Holle vaten bommen het hardst.

Mensen die de minste kennis ergens over hebben, verkondigen vaak het meest nadrukkelijk hun mening.

meer




zaterdag 26 oktober 2019

Café Noir, een koekje van eigen deeg

Likkoek.

Wat?
Café Noir.

Vanwaar die naam?
Die slaat op de koffiesmaak en kleur van het glazuurlaagje.

Hoe is het zo gekomen?
De Café Noir is al sinds 1911 een van de populairste koekjes van Verkade en heeft als een van de weinige koekjes de tand des tijds doorstaan.
Toch is in 2016 het recept van het likkoekje aangepast en wordt een ander soort koffie gebruikt, de koekjes zijn kleiner en het glazuurlaagje dunner.
De reacties op social media waren en zijn niet van de lucht; het koekje zou om zeep zijn geholpen.

meer




vrijdag 25 oktober 2019

Sprits, een koekje van eigen deeg.

Spuitkoek.

Wat?
Sprits.

Vanwaar die naam?
Sprits komt van het Duitse Spritzkuchen: spuitkoek.
Een mengsel van boter, bloem en suiker wordt in golfjes op een bakplaat gespoten.

Hoe is het zo gekomen?
Spritsen dateren al uit de 16e eeuw.
In Nederland zijn van oudsher vooral de Utrechtse en de Goudse sprits een begrip.
De vaak met half chocolade bedekte Nobo Sprits van Piet Nolen en zijn zwager Aart van Bochove bleek ook een hit.
In hun fabriek in Ede werd in de jaren zestig tot wel 18 km sprits per uur gebakken.
In 2001 ging het bedrijf ter ziele, maar de Nobo Sprits bestaat nog steeds.
De koekjes worden nu geproduceerd bij Verkade in Zaandam.

meer




donderdag 24 oktober 2019

Jodenkoek, een koekje van eigen deeg

Voordeelkoek.

Wat?
Jodenkoek.

Vanwaar die naam?
Daar zijn verschillende verklaringen voor.
Er zijn verhalen dat een bakker met de naam De Joode de koeken heeft uitgevonden, maar dat is nooit bevestigd.
Het kan ook te maken hebben met de vorm (groot en dun).
Arme Joden zouden uit noodzaak hun koeken vroeger dun gebakken hebben.
Omdat ze groot waren, leek het tenminste nog wat.
De negatieve uitleg is dat de vorm uit zuinigheid is geboren.
Goedkope producten werden vroeger in elk geval 'joods' genoemd.

Hoe is het gekomen?
Ook dat is een beetje schimmig.
Eind 19e eeuw maakten banketbakkers in Amsterdam en Groningen voor het eerste reclame voor Jodekoekjes.
Vanaf 1883 zouden er jodenkoeken in Alkmaar zijn gemaakt door bakker Stam en later door bakker Davelaar.
Onder die laatste merknaam worden ze nog steeds verkocht in de zo kenmerkende ronde blikken.
Nu en dan is er commotie over de naam.
Is die niet net zo fout als negerzoen?
Die laatste heet nu zoen, maar jodenkoek bestaat nog steeds.
Het recept is al die tijd vrijwel gelijk gebleven.
Er zijn wel E-nummers toegevoegd, waardoor de koek niet meer koosjer is.
Om die reden en misschien ook wel om de beladen naam, zul je Joden niet zo gauw jodenkoeken zien eten.

meer




woensdag 23 oktober 2019

Bitterkoekje, een koekje van eigen deeg

Trouwkoek.

Wat?
Bitterkoekje.

Vanwaar die naam?
In een bitterkoekje zijn naast zoete ook bittere amandelen verwerkt.
Daaruit is dan wel eerst het giftige bestanddeel cyanide verwijderd.
Het vergelijkbare Italiaanse amarettokoekje is wat zoeter en harder dan het Nederlandse bitterkoekje, omdat de bittere amandelen ontbreken.

Hoe is het zo gekomen?
Bitterkoek dateert van voor de Middeleeuwen.
Lange tijd werden bitterkoekjes geserveerd als een stel in ondertrouw ging.
Het zoete (suiker) en het bittere (amandelen) stonden symbool voor het huwelijk, met zijn pieken en dalen.
Een variant daarop was het serveren van bitterkoekjes met zoete thee.

meer